Πληροφορίες

Τα Γρεβενά, ως κοιτίδα των Δωριέων και τμήμα της Αρχαίας Μακεδονίας, διαθέτουν μακραίωνη ιστορία και δέχθηκαν την επιρροή του θεσσαλικού, ηπειρωτικού και μακεδονικού χώρου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής άλλωστε, επιβεβαιώνουν μία πολιτισμική όσμωση χιλιετιών. Στην πορεία αυτή τα «Γριβάνα», όπως τα ανέφερε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, διετέλεσαν βυζαντινό φυλάκιο που κατελήφθη από τους Οθωμανούς το 1385. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Άγγλου περιηγητή Ληκ, η πόλη το 1805 είχε ελάχιστους κατοίκους: μια ελληνική συνοικία με είκοσι σπίτια και έναν τουρκικό οικισμό με ογδόντα οικογένειες. Ο François Pouqueville την ίδια εποχή αναφέρεται στο «Γρεβενό» ως «κεφαλοχώρι με 150 σπίτια χωρισμένα σε δύο μαχαλάδες, σκόρπιους στους όχτους ενός ξεροπόταμου». Τα χρόνια του Αλή Πασά τα Γρεβενά γίνονται εμπορικό κέντρο και στρατιωτικός σταθμός.

Το λεύκωμα αυτό επιχειρεί να ψηλαφήσει την πρόσφατη ιστορία της πόλης των Γρεβενών, το διάστημα 1895-1975, μέσα από φωτογραφίες που προέρχονται κυρίως από τη συλλογή του Βαγγέλη Νικόπουλου. Από τις σελίδες του αναδύεται το ιστορικό πλαίσιο της πόλης, αλλά και οι άνθρωποι, επώνυμοι και ανώνυμοι, που υπήρξαν πρωταγωνιστές σημαντικών γεγονότων της και σφράγισαν την καθημερινή ζωή της.

διαβάστε περισσότερα

Αυτοπαρουσίαση

Ψάχνοντας για φωτογραφίες των εκδηλώσεων της Αποκριάς, βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη να συζητώ με την εγγονή του τελευταίου Τούρκου διοικητή των Γρεβενών, του Μπεκήρ Αγά. Σ’ένα διαμέρισμα γεμάτο με φωτογραφίες του παππού της, φωτογραφίες από τα Γρεβενά των αρχών του 20ού αιώνα. Τα στενά σοκάκια της Πόλης με οδήγησαν στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη Nadir Eserler Kütüphanesi να αναζητώ παλιές φωτογραφίες των Γρεβενών της οθωμανοκρατίας.

Κι έπειτα βρέθηκα σ΄ ένα σπίτι στη Θεσσαλονίκη, όπου μου παραχώρησαν απόκομμα μιας τοπικής εφημερίδας με τη φωτογραφία ενός νεκρού στρατιώτη με το όνομα Βαγγέλης Νικόπουλος. Ήταν ο αδελφός του πατέρα μου. Κατέβηκα στη συνέχεια στην πλατεία Ναυαρίνου και σ’ ένα διαμέρισμα γεμάτο μνήμες και αναμνήσεις αναδίφησα το αρχείο ενός πλανόδιου φωτογράφου. Κι έφυγα κρατώντας στα χέρια τη χαμένη φωτογραφία της γιαγιάς μου Μαρίας από τη Λάιστα Ιωαννίνων, που πέθανε το καλοκαίρι του 1974 στα Γρεβενά.

Κάπως έτσι γεννήθηκε...
Η αγάπη για το παυσίπονο εκείνο το χάρτινο, που απαλύνει την αγωνία της λήθης, την αγωνία του θανάτου.
Η αγάπη για τις εικόνες εκείνες, που άλλοτε κοιτάχτηκαν με περιέργεια, άλλοτε αγγίχτηκαν με τρυφερότητα, κι έτσι έχουν διαφυλαχτεί με προσοχή.
Η αγάπη για τα βλέμματα εκείνων των ανθρώπων, που ήταν παρόντες στα γεγονότα που εμείς σήμερα ονομάζουμε ιστορία.
Η αγάπη για τη φωτογραφία.
Στα 180 χρόνια ζωής της η φωτογραφία αγαπήθηκε με πάθος. Με παρόμοιο, μάλιστα, πάθος έγινε και αντικείμενο κριτικής. Ποτέ, ωστόσο, δεν αμφισβητήθηκε ο σημαίνων ρόλος της ως φύλακα αναμνήσεων, ως αποθήκη φευγαλέων καθρεφτισμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η παράσταση

Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Βαγγέλη Νικόπουλου είναι η αφετηρία μιας νέας εμπειρίας και μιας νέας τυραννίας. Το παρελθόν που ζει μέσα μας ασχημάτιστο αποκτά σχήμα, ταυτότητα, αυστηρότητα, χάρη σε μια ξεθωριασμένη φωτογραφία, εξ ου και η τυραννία. Καθώς παρατηρώ το φωτογραφικό υλικό, οι λεπτομέρειες της κάθε φωτογραφίας αρχίζουν να ζωντανεύουν, να αποκτούν σημασία, υλικότητα, βάρος και αμφισημία. Η παράσταση δημιουργήθηκε καθώς η συνείδηση του “χθες”, που είναι τόσο κοντά στο σήμερα, και η ευθύνη για το αύριο, που κι εκείνο με τη σειρά του είναι ήδη “σήμερα”, μας κάνουν παρόντες στο παρόν. Δεν θα παίξουμε το παιχνίδι της αλήθειας. Η μνήμη είναι ένας αντικατοπτρισμός, μια προβολή του παρελθόντος μας φιλτραρισμένη μέσα από την παρούσα στιγμή. Θέτουμε όμως βασικά ερωτήματα και προβληματισμούς σε σχέση με την ατομική και συλλογική μας μνήμη, αλλά εκδηλώνουμε και την ευθύνη μας για όσα προηγήθηκαν και όσα θα ακολουθήσουν.
Για τη δημιουργία της παράστασης Αφανής Μνήμη πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Γρεβενά Artist in Residency πέντε εβδομάδων, κατά τη διάρκεια του οποίου οι καλλιτέχνες διέμειναν στην πόλη, με σκοπό να παράγουν στον συγκεκριμένο τόπο το παραπάνω καλλιτεχνικό έργο.

διαβάστε περισσότερα

Ηχοτοπίο

Η συνεργασία με τον Βαγγέλη Νικόπουλο για τη δημιουργία του Ηχοτοπίου είχε ως απώτερο στόχο ένα ταξίδι του θεατή/ακροατή στον χρόνο μέσα από την ιστορική φωτογραφία. Επιχειρήσαμε λοιπόν να δώσουμε πνοή στην ακινησία και στη μονοτονία του ασπρόμαυρου. Να αποκτήσουν τα πρόσωπα φωνή, καθώς οι μορφές των φωτογραφιών στερούνται υπόστασης. Με το Ηχοτοπίο αποβλέπουμε να ακούσουμε τους ίδιους τους παππούδες μας να διηγούνται την ιστορία τους και να βιώσουμε τις αγωνίες και τους προβληματισμούς τους. Η επιλογή των ήχων έγινε με κύριο κριτήριο την πιστότητα στην εποχή όπου μας μεταφέρουν, αλλά και με τη ρεαλιστικότητα που αποπνέουν. Η απόπειρα αυτή επιθυμούμε να εκληφθεί ως διήγηση ενός αληθινού παραμυθιού με ποικίλες νοηματοδοτήσεις και πολύτιμα μηνύματα για την εποχή μας. Καλή θέαση/ακρόαση.
Alexandros Sidiropoulos Sound designer-mixer

Μνήμες Γρεβενών

Η φωτογραφία θεωρείται, κατά γενική ομολογία, το ιδανικό μέσο αποτύπωσης, διάσωσης και μεταφοράς της αλήθειας των ιστορικών γεγονότων. Όσον αφορά όμως μια ιστορική φωτογραφία κάτι μέσα μου με ωθεί σε μια εναλλακτική θεώρηση, σε μια διεισδυτικότερη διερεύνηση όσων δεν αποκαλύπτονται εμφανώς με την πρώτη ματιά. Υποκύπτω, δηλαδή παραδίνομαι, στη συγκαλυμμένη γοητεία του χρόνου της φωτογραφίας και όχι στις ευδιάκριτες λεπτομέρειες του αντικειμενικού χρόνου της ιστορίας. Η φωτογραφία, τότε, λειτουργεί σαν ένα ποίημα, που μας αποκαλύπτει την αλήθεια.
Αυτή η αδιόρατη γοητεία της φωτογραφίας, ένας δυναμισμός αντίστοιχος της μουσικής, που αποτυπώνεται στο βίντεο και συγχωνεύεται αναμφίβολα σε ένα κάδρο ‒με τη συρραφή αυτών των μετεμφυλιακών ντοκουμέντων‒ συμπλέκεται με την αισθητική του ιταλικού νεορεαλισμού και ενσωματώνει την αμείλικτη ματιά του σε έναν διαφορετικό τόπο. Οι παρούσες εικόνες, που ανάγονται χρονικά στην μεταπολεμική περίοδο, ως πρωτογενές υλικό θα μπορούσαν να δώσουν νόημα και ουσία στην «ασημαντότητα της καθημερινότητας» από σκηνοθέτες όπως ο Vittorio de Sica και ο Roberto Rossellini.
Η παραπάνω προσέγγιση. μού δίνει την έμπνευση, ώστε κατά τη διάρκεια της ολιγόχρονης ενασχόλησής μου με την ιστορική φωτογραφία, να την αντιμετωπίζω σαν να αποτυπώνει το παρόν. Συνάμα, με παρακινεί να θέτω αδιάλειπτα ερωτήματα και να αποζητώ απαντήσεις, που ίσως δεν θα λάβω ποτέ, για τον χώρο, τον χρόνο και τους ανθρώπους, τους πρωταγωνιστές αυτών των ασπρόμαυρων στιγμιότυπων των Γρεβενών. Ποιοί από αυτούς άραγε, εκεί γύρω στο 1962, άκουσαν, αισθάνθηκαν, απόλαυσαν «Το πάρτυ» με τη φωνή του Δημήτρη Χορν από τη θρυλική παράσταση «Οδός ονείρων» του Μάνου Χατζιδάκι;
Μελωδίες ασπρόμαυρες ενός παρόντος που μας διαποτίζει. Ο χρόνος αλλάζει και ο τόπος καθίσταται «ένα παιχνίδι χάρτινο στα χέρια των αγγέλων».

Διαλέξεις

*Εικόνα φόντου: Κατάληψη των Γρεβενών από τον ελληνικό στρατό, 1912. Καρτ-ποστάλ με την τεχνική της χρωμολιθογραφίας, στην οποία καταγράφονται εικονικές συγκρούσεις.

Οι φωτογράφοι της πόλης των Γρεβενών
και η φωτογραφική τους ιστορία

Φωτογραφικά ντοκουμέντα
και τεκμήρια από την ιστορία
της υγειονομικής περίθαλψης
στην πόλη των Γρεβενών

Τεκμήρια

*Εικόνα φόντου: ψηφοδέλτιο του πολιτικού κόμματος Ελληνικού Συναγερμού,της εκλογικής περιφέρειας Γρεβενών του Νομού Κοζάνης που χρησιμοποιήθηκε στις βουλευτικές εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952.

Υπαίθριο Θέατρο Γρεβενών
Συναυλία με την ορχήστρα ποικίλης
μουσικής Θεσσαλονίκης.

Ταυτότητα Έκδοσης

Το φωτογραφικό λεύκωμα ΓΡΕΒΕΝΑ, 80 ΧΡΟΝΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 1895-1975, επιμελήθηκε ο Βαγγέλης Νικόπουλος και σχεδίασε η Red Creative. Η εκτύπωση έγινε στο λιθογραφείο Φωτόλιο & Typicon Α.Ε. σε χαρτί Gardapatt Kiara 150 γρ. σε 1000 αντίτυπα. Βιβλιοδετήθηκε από την Διόνυσος Δέδες & ΣΙΑ Ο.Ε. στην Αθήνα τον Ιούλιο του 2012.

Μπορείτε να προμηθευτείτε το λεύκωμα με αντικαταβολή στην τιμή των 70 ευρώ, καλώντας στο 6977475144 ή στέλνοντας ένα μήνυμα με την παρακάτω φόρμα επικοινωνίας.

Επικοινωνία


ΜΝΗΜΕΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Βαγγέλης Νικόπουλος

Tel: (+30) 6977475144

mnimesgrevenon@gmail.com